نماد ارتوپدی
تصویر درخت کج بسته شده به یک تیرک نماد ارتوپدی است.
ارتوپدی Orthopedics شاخه ای از جراحی است که در حیطه سیستم حرکتی بدن فعالیت دارد. سیستم حرکتی شامل استخوان ها، مفاصل، عضلات و دیگر بافت هایی است که در اندام های حرکتی وجود دارند. متخصص ارتوپدی که به آن متخصص استخوان و مفاصل یا جراح استخوان و مفاصل یا ارتوپد هم میگویند سعی میکند تا با استفاده از روش های جراحی و غیر جراحی به درمان مشکلات سیستم حرکتی بدن اهتمام ورزد. مشکلاتی مانند :
- آسیب های استخوان ها و مفاصل بدنبال ضربات مثل شکستگی، در رفتگی، کشیدگی و رگ به رگ شدن، پاره شدن تاندون ها و رباط ها و …
- آسیبهای ورزشی
- خراب شدن مفاصل بدن مثل آرتروز(ساییدگی مفصل)
- عفونت اندامها
- تومورهای استخوان و بافت نرم اندام
- بیماریهای مادرزادی اندامها
کلمه ارتوپدی از ترکیب دو لغت ارتو به معنای صاف و مستقیم و لغت پدی به معنای کودک و بچه تشکیل شده است.
در ابتدا ارتوپدی بدنبال صاف کردن اندامها در بچه هایی بود که دست و پا یا ستون فقرات کج داشتند.
اعمال جراحی ارتوپدی
درمانهای مختلفی به توسط متخصصین ارتوپدی انجام میشود که شایعترین آنها عبارتند از
جا اندازی شکستگیها بصورت بسته با کمک عمل جراحی
اعمال جراحی تعویض مفصل
آرتروسکوپی مفاصل
استئوتومی استخوانها و تصحیح تغییر شکل آنها
پیوند استخوان
ترمیم عصب
ترمیم یا جابجا کردن تاندون ها
تزریق های مفصلی و بافتی
کاربرد تزریق های مفصلی و بافتی در علم ارتوپدی:
در برخی بیماری های سیستم حرکتی، یکی از روش های درمانی تزریق دارو به درون یا اطراف بافت های بیمار است. این تزریق همیشه توسط پزشک متخصص صورت می گیرد. هدف از این تزریق ها در غالب اوقات، کم کردن التهاب بافتی و در نتیجه کاهش درد و تورم است. متداول ترین دارویی که در این تزریق ها به کار برده می شود کورتیکواستروئیدها یا کورتون ها با اثر طولانی مدت مانند متیل پردنیزولون (دپومدرول) یا تریامسینولون است.
تزریق موضعی برحسب بافت گرفتار می تواند در نقاط متفاوتی از بدن صورت گیرد.
تزریق درون بافتی عملی ظریف و مستلزم داشتن مهارت است. البته کورتون ها داروهای قوی ضد التهاب هستند ورود آنها به بدن صرف نظر از اینکه در چه محلی وارد شوند موجب جذب آن در جریان خون و رسیدن آن به همه بدن می شود.
این پدیده موجب می گردد هر درد و التهابی از جمله درد مفصل زانو تا حدی تخفیف یابد. پس صرف نظر از اینکه تزریق درست انجام شده باشد یا خیر، درد بیمار در هر جایی از بدن باشد موقتا تسکین می یابد ولی مضاف بر اینکه بیمار عوارض مضر دارو را هم تحمل کرده است، درد بعد از مدتی دوباره شروع می شود. در مواردی که دارو درست و در محل مناسب خود تزریق شود، تاثیر آن بسیار بلند مدت تر خواهد بود و عوارض کمتری خواهد داشت.
از تزریق های درون بافتی در تشخیص بیماری های ارتوپدی مانند درمان خار پاشنه پا هم استفاده می شود. بطور مثال از تزریق داروهای بی حسی مانند لیدوکائین در درون مفاصل فاست ستون مهره می توان در تشخیص علت کمردرد استفاده کرد.
دو داروی دیگر که بصورت تزریق بافتی استفاده می شوند عبارتند از:
- تزریق اسید هیالورونیکدر درون مفصل
- تزریق پلاسمای سرشار از پلاکت (PRP) (Platelet Rich Plasma) در درمان بعضی از تاندونیت ها (التهابات تاندونی)
تزریق درون بافتی درمان قطعی یا موقتی؟
تزریق درون بافتی بسته به نوع بیماری ممکن است تاثیر موقت یا دائم داشته باشد. ممکن است با تنها یک تزریق مشکل بیمار برای همیشه از بین برود. ممکن است برای درمان نیاز به چند مرحله تزریق با فاصله چند ماه وجود داشته باشد و ممکن است هدف از تزریق تنها از بین بردن موقت درد و التهاب باشد تا بیمار بتواند بهتر در تمرین های کششی و تقویتی فیزیوتراپی شرکت کند. انجام این تمرینات و نرمش ها جزء مهمی از درمان بسیاری از بیماری ها است.
معمولا اگر دو بار تزریق کورتون در درون بافت موثر واقع نشود تزریق بیشتر تاثیری نخواهد داشت. کلا توصیه نمی شود کورتون درون بافتی بیش از سه بار در سال تزریق شود.
عوارض تزریق درون بافتی:
مقداری از کورتون تزریق شده به درون بافت از طریق خون به تمام بدن منتشر می شود و در صورتی که تزریق مکررا انجام شود ممکن است آثار مضر مصرف طولانی مدت مانند تخریب بیشتر مفصل را برجای گذارد. تزریق مکرر کورتون در بعضی بیماری ها مانند تنیس البو (آرنج تنیس بازان) مشکل زیادی ایجاد نمی کند ولی همین تزریق برای انگشت ماشه ای نباید زیاد انجام شود. تزریق در اطراف تاندون آشیل می تواند خطر پارگی آن را بدنبال داشته باشد.
انتظار ما از تزریق موضعی چیست؟
خود تزریق معمولا در ابتدا دردناک است و درد آن ممکن است کمی بیشتر از یک تزریق عضلانی باشد. البته برای کاهش درد معمولا مقداری داروی بی حسی مانند لیدوکائین به کورتیکواستروئید تزریقی اضافه می شود. پس درد فقط در ابتدای تزریق است و بعد از چند ثانیه و حتی زمانی که سوزن در درون بافت است متوقف می گردد.
پس از تزریق، بیمار تا چند ساعت در بافت احساس بی حسی می کند که به علت تاثیر داروی بی حسی اضافه شده به کورتون است. پس از چند ساعت تا چند روز درد اصلی بیمار که تزریق به خاطر آن انجام شده است از بین می رود. از بین رفتن درد ممکن است برای همیشه باشد و یا بسته به نوع بیماری ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول انجامد.
تاثیر تزریق درون بافتی همیشه قابل پیش بینی نیست. گاهی اوقات ممکن است در کاهش درد بیمار بسیار موثر واقع شود و در بعضی بیماران ممکن است تاثیر زیادی از خود نشان ندهد.
ممکن است بعد از تزریق، دردی به مدت 12 الی 24 ساعت ایجاد شود و این درد همراه با قرمز شدن محل تزریق باشد که این پدیده را Flare reaction می نامند و به علت حساسیت به کورتون است. در این موارد باید محل تزریق را چند مرتبه و هر بار 15 دقیقه با خرده های یخ سرد کرد. استفاده از یک داروی ضد درد مانند استامینوفن هم در این موارد مفید است.
بعد از بعضی از تزریقات بافتی، پزشک اندام را در بریس یا گچ خاصی قرار می دهد تا مدتی بی حرکت باشد. این بی حرکتی ممکن است جزئی از درمان بوده و یا برای پیشگیری از آسیب های بیشتر بافت انجام گردد.
تزریقات داخل مفصل و بافت های نرم
تزریق تخصصی در مفاصل و بافت های نرم یکی از روشهای موثر درمانی است که در درمان طیف وسیعی از بیماریها(اسپاسم عضلات ، آرتروز مفاصل، دیسک های کمر و گردن، تاندونیت ها و بورسیت ها و …) این تزریقات عبارتند از :
- PRP
- ازون درمانی
- هیالورونیک اسید
- کورتیکواستروئید
- بوتاکس
در صورتی که دارو در محل درست خود تزریق نشود تاثیر مطلوبی نخواهد داشت.
پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی )PRP (Platlet Riched Plasma)
بدن توانایی دارد بسیاری از قسمت های فرسوده خود را ترمیم کند . لذا باید راهی پیدا کنیم تا قدرت ترمیمی
فاکتورهای طبیعی بدن را تقویت کنیم .
بیشتر حجم خون از مایعی به نام پلاسما تشکیل شده ،اما خون حاوی اجزای جامدی (گلبول های قرمز،گلبول های سفید و پلاکت ها)نیز هست.
اگر چه پلاکت ها بیشتر به خاطر نقشی که در لخته شدن خون دارند،شناخته شده اند .اما،حاوی صدها پروتئین هستند که به نام فاکتور رشد شناخته میشوند و نقش بسیار مهمی در ترمیم بافت های آسیب دیده ایفا میکنند .
در روش درمانی PRP برای آنکه بهترین نتیجه گرفته شود باید تعداد پلاکت ها به حداکثر و تعداد سلول های قرمز خون به حداقل برسد . پی آر پی پلاسمایی است که تعداد پلاکت موجود در آن 10_5 برابر تعداد پلاکت های خون در شرایط معمولی است و به همین ترتیب غلظت فاکتور های رشد آن نیز بیشتر است. لذا PRP گزینه بسیار خوبی برای کاهش درد و التهاب و ترمیم آسیب های مزمن مفصل و تاندون و رباط و …..میباشد .
ابتدا مقداری خون (حدود ۳۵ سی سی ) از ساعد شما گرفته میشود سپس، خون به دست آمده در ۲ مرحله سانتریفیوژ میشود تا اجزاء آن از هم جدا شوند .پلاکت که از همه سلول های خونی سبک تر است بالا می ماند و جدا میشود و در نهایت PRP به دست آمده در مفصل ،تاندون ،رباط، ماهیچه یا دیسک آسیب دیده تزریق میشود.
کل کار حدود یک ساعت طول می کشد.
مزایای پی آر پی
1_طبیعی بودن فرایند ؛در این درمان صرفا از خون خود بیمار استفاده میشود (از خواص طبیعی بدن برای درمان بیماری یا جراحت استفاده میکنند)
2_خطر واکنش منفی یا حساسیت وجود ندارد.
3_سریعتر نمودن روند بهبودی در بیماری های حاد و مزمن.
4_ ا(PRP) اثر طولانی مدت دارد (بر خلاف بسیاری از درمان های دیگر)
در چه مواردی مفید است؟
1_آرتروز (مخصوصا آرتروز زانو) (در آرتروز شدید زانو یا آرتروز زانو همراه با انحراف شدید زانو PRP تاثیر چندانی نخواهد داشت)
2_درد زانوی جوانان (کندرومالاشی)
3_آسیب های ورزشی از قبیل :آسیب مینیسک،کشیدگی رباط صلیبی ،کشیدگی عضلات آمسترینگ ،درد مزمن پس از در رفتگی کشکک زانو،سندروم زانوی دوندگان (عارضه ایلیوتیبیال باند)
4_سندروم پاتلوفمورال و التهاب تاندون کشککی،تاندون ها مسئول اتصال عضلات به استخوان ها هستند .
5_بورسیت زانو :بورس ها کیسه هایی حاوی مایع هستند که از مفصل زانو در برابر حرکات تاندون ها و رباط ها محافظت میکنند .وقتی که بورس ملتهب شود،بورسیت گفته میشود.
6_پیچ خوردگی مچ پا
7_التهاب تاندون آشیل و التهاب نیام کف پا (خار پاشنه )
8_تاندونیت و پارگی نسبی تاندون روتاتور کاف (شانه)
9_بیماری آرنج تنیس بازان و گلف بازان
10_گیر افتادگی اعصاب مانند سندروم تونل کارپال (مچ دست)
11_بیماری های دیسک ستون فقرات
12_اختلال عملکرد مفصل ساکرو ایلیاک
13_بعد از جراحی برای تسریع در روند بهبودی مثلا بعد از جراحی روتاتور کاف شانه یا جراحی تاندون آشیل
عوارض پی آر پی نادر بوده و عبارتند از:
1_درد طولانی مدت در محل تزریق
2_عفونت موضعی
3_آسیب عصب
در چه مواردی پی آر پی ممنوع است ؟
1_عفونت فعال در محل تزریق
2_احتمال خونریزی به دلیل اختلالات پلاکت و انعقادی
3_اختلالات ایمنی و عفونت های منتشر
4_سرطان
5_کم خونی شدید
نکات مهم!
1_از یک هفته قبل از پی آر پی تا یک هفته بعد از انجام آن از مصرف داروهای ضد التهابی (آسپرین ،پروفن ،ناپروکسن ،دیکلوفناک ،سلکسیب ،ملوکسیکام و …)اجتناب کنید .ضمنا از یک هفته قبل داروهای ضد انعقاد باید قطع شود.
2_اگر کورتون بصورت خوراکی یا تزریق عضلانی استفاده کرده اید باید ۲ هفته بگذرد و سپس PRP انجام شود و اگر کورتون داخل همان مفصل تزریق شده است ۴ هفته بعد میتوان PRP کرد.
3_تزریق PRP معمولا مقداری درد و لذا تزریق PRP باید به آهستگی انجام شود (در ضمن به بیمار توصیه میشود در حین تزریق نفس عمیق بکشد تا درد کاهش یابد.)
4_پس از PRP اگر لازم شد مسکن مصرف کنید فقط استامینوفن یا استامینوفن کدئین دار استفاده کنید.
5_بعد از تزریق بهتر است یه نفر همراه شما باشد تا شما را به خانه برساند.تا ۲ روز فعالیت بدنی خود را محدود کنید (از انجام فعالیت هایی که سبب وارد آمدن فشار بر عضو میشوند خودداری کنید).
6_گاهی (مثلا PRP زانو ) ممکن است پزشک توصیه کند چند روزی از عصای زیر بغل استفاده کنید.
7_معمولا سه جلسه PRP انجام میشود ( فاصله بین جلسات معمولا تا ۱تا۴ هفته است )(تعداد جلسات محدودیتی ندارد و میتوان متناسب با نیاز بیمار آن را تکرار کرد).
8_اثر PRP به صورت فوری ظاهر نمیشود و در بیشتر بیماران نشانه های بهبودی (کاهش درد و یا افزایش عملکرد) حدود یک ماه بعد از تزریق مشاهده میشود (PRP مسکن یا دارو نیست بلکه حاوی فاکتورهای ترمیمی است پس صبر کنید تا اثر کند).
9_بعد از PRP انجام یک برنامه فیزیوتراپی بسیار مفید است.
10_اصلاح سبک زندگی ،کاهش وزن،استفاده از کفش طبی و….فراموش نشود.
11_در هنگام استفاده همزمان از ازون و PRPدر ترمیم مفاصل دچار آرتروز و سایر آسیب ها،اثر درمانی آن چند برابر بیشتر از زمانی است که هر یک از این درمان ها به تنهایی استفاده شود